Cuba, een exotische prins in een versleten jas

27 november, Panama. Een gevoel van herkenning overspoelde ons toen we voet aan de grond zetten op het moderne Aeropuerto International de Tocumen en wachtten op onze verbindingsvlucht naar Guatemala City. Niet dat we hier eerder waren geweest, maar we waren terug in 2014. Iedereen checkt op z'n smartphone of tablet nog even snel z'n facebook of het laatste nieuws en wacht ongeduldig tot de gate opengaat naar hun nieuwe bestemming. Hoe anders was het communistische Cuba, een unieke plek op deze wereld, gevangen in een vorig tijdperk waar dingen nooit gaan zoals je verwacht. Cuba, het land van de contrasten, exotisch, swingend, beeldschoon, mysterieus, indrukwekkend, vervallen, ouderwets, frustrerend en medelijdenwekkend tegelijk. Het land zonder Wifi of verkeersborden en een snelweg vol met gaten, fietsers en paard-en-wagens. Het land waarop haar inwoners gevangen zitten, wat je als toerist nooit zult begrijpen en waar je met meer vragen terugkomt dan dat je er kwam. In onderstaand verhaal nemen we jullie mee in onze onvergetelijke 23 daagse road trip door dit fascinerende land.

4 november, Havana. Het zoveelste nieuwe bed in een week. Toen we die ochtend om 6 uur op de trein stapte in Hengelo besefte we dat ons leven het komende half jaar slechts bestaat uit onze backpacks, een heerlijk gevoel van eenvoud. De afgelopen dagen in Nederland waren stressvol en hectisch geweest en één grote logeerpartij. Dankzij Sandra en Lieke hadden we tenminste een bed om in te slapen en een plek om de ogenschijnlijk oneindige to-do lijstjes af te werken. Toen we die ochtend op Schiphol werden uitgezwaaid door onze bro's Luuk en Willem ging het grote avontuur dan echt beginnen en konden we onze gekoesterde droom eindelijk waarmaken: een half jaar lang door centraal- en zuid-Amerika reizen! Die avond nog kwamen we na een lange vlucht via Parijs aan op José Marti airport in Havana; zoals elke straatsteen in Cuba vernoemd naar één van de vele helden van de Cubaanse revoluties. Bij het verlaten van het vliegveld deed een klamme Caribische avondbries ons beseffen dat we daadwerkelijk ver van huis waren. We bereikten onze casa particulare in Havana om 19 uur in het pikkedonker (het is in Cuba immers ook gewoon winter). De casa in hartje Havana was prima en we hadden ons eigen appartement met keuken en badkamer. We werden tijdens het eten gelijk met onze neus op de eerste Cubaanse feiten gedrukt. Het Cubaanse eten is alles behalve exotisch; kip, varken of vis, rijst of rijst, bananenchips en als je geluk hebt een plakje komkommer, tomaat of een hoopje kool. Oja, voor de lieverhebber is er ketchup. Vrienden maken als backpacker gaat snel en die avond zijn we met onze nieuwe Duitse vrienden naar de Malcon gelopen, de bekende "sea drive" die de stad scheidt van de zeestraat van Florida.

De 4 daaropvolgende dagen in Havana waren intens geweest. Nog herstellende van een jetlag gaven we ons over aan de duizenden prachtige maar lawaaige en stinkende Amerikaanse oldtimers, de opdringerige en bedriegende verkopers op elke hoek van de straat, de brandende zon, de dubbele munteenheid (CUC en Pesos) waarmee ze toeristen continue een poot uit proberen te draaien en de eindeloze Cubaanse straatmuzikanten. Je kun maar beter flink wat kleingeld in je zakken hebben, want waar je ook gaat zitten de muzikanten, bedelaars en verkopers weten je binnen 5 minuten te vinden. Maar geef ze eens ongelijk als je beseft dat elke Cubaan, dokter of stratemaker zo'n 20 tot 50 dollar per maand (!) verdiend. Bij de toeristen zit het geld, dat is logisch. En zodra je door de Cubaanse opdringerigheid heen kijkt is het ook genieten in Havana. Genieten van de unieke vibe, de prachtige kleurijke straatjes, de swingende Cubaanse muziek, de Mojito's of Cuba Libre's en dikke Cubaanse sigaren. Verdere hoogtepunten waren een bezoek aan het Havana Club rum museum, naast sigaren het export product van Cuba, met z'n tweeën joggen langs de Malcone en Playa del Este één van Havana's prachtige stranden.

Toch waren we blij dat we het lawaaiige Havana verlieten voor één van de mooiste plekken waar we allebei ooit geweest zijn: de adembenemde vallei van Viñales, waar groene heuvels, sigaar rokende guajiro's (cowboyboeren) en kleurijke veranda's met klassieke schommelstoelen van elke foto een ansichtkaart maken. In het schattige dorpje Viñales hadden we weer een mooie Casa Particulare gevonden bij een schattig oud stel. We zullen jullie het concept van overnachten in Cuba kort uitleggen. Sinds een aantal jaar geleden zijn de strenge communistische regels van Fidel Castro enigzins versoepeld, nu zijn broer Raul aan de macht is. Cubanen mogen kamers in hun huis verhuren aan toeristen en kleine private restaurantjes/winkeltjes beginnen, waarmee het begin van het kapitalisme in zicht is. Hoewel eigenaren een flink percentage aan de regering moeten geven is het verhuren van kamers dé manier om geld te verdienen naast het schamele loontje wat ze van de overheid krijgen. Het resultaat is dat in de toeristische dorpen letterlijk bijna iedereen hun beste kamers probeert te verhuren, wat ons een mooie mogelijk gaf dichter bij de Cubanen te komen voor relatief weinig geld. Naast lekker rondfietsen door de Valei op gammele Cubaanse fietsjes was paardrijden het hoogtepunt. Samen met een erg leuk Zweeds stel en een cowboy gids hebben we een prachtige tocht gemaakt naar een grot waar we konden zwemmen en een sigarenboer die ons veel kon vertellen over het productieproces van de wereldberoemde Cubaanse siraren. Viñales was ook de plek waar we onze Geely Panda konden ophalen en voor Cubaanse begrippen ging dit erg soepel en de auto zag er goed onderhouden uit. Gezien we erg goed op konden schieten met het Zweedse stel hebben we aangeboden ze af te zetten in Havana om vervolgens zelf door te rijden naar Playa Larga, onze volgende bestemming. Omdat we echter wanhopig verdwaalden in één van de voorsteden van Havana hebben we besloten met de Zweden een casa te zoeken in Havana in de volgende morgen verder te rijden. En daar hebben we geen spijt van gehad, want we hebben de hele nacht doorgefeest met z'n vieren met veel rum, muziek en gedans op het dakterras en domino met de Cubanen, de favoriete bezigheid van de gemiddelde Cubaan.

De volgende ochtend hebben we vroeg afscheid genomen van onze nieuwe vrienden en behoorlijk brak doorgereden naar Playa Larga, een prachtig klein dorpje aan de zuidkust van Cuba, wat bekend staat als een van de beste duikplekken van Cuba. Het bleek nog een hele uitdaging te zijn Havana te verlaten zonder wegbewijzering en Cubanen die je bewust de verkeerde weg op sturen zodat ze met je mee kunnen rijden, maar we kwamen op tijd aan in een prachtige kitsche Casa met een superlieve en enthousiaste gastvrouw. De volgende dag was het dan eindelijk zover en ging ik na 5 jaar eindelijk weer een Scuba duik maken. Gezien Thailand al even geleden is en ik de meeste dingen van het duikbrevet vergeten was vond ik het best weer even spannend om het water in te gaan. Gelukkig waren er meerdere strakke kopjes in de bus en werden er goede instructies gegeven. Onder water was het werkelijk prachtig, helder blauw water, ontelbare tropische vissen in alle kleuren van de regenboog, een prachtig oud scheepswrak 15 meter onder water en alleen het rustgevende geluid van het ademen door de zuurstoffles, onbeschrijfelijk mooi. Ik heb twee duiken gemaakt en Maaike is ondertussen wat gaan snorkelen in de nabijgelegen vissengrot. 's Avonds hebben we een gezellig drankje gedaan met onze nieuwe duikvrienden, waaronder een aantal Nederlanders.

Na het duikavontuur zijn we verder langs de zuidkust naar het oosten gegaan en hebben we in een paar dagen twee steden aangedaan, Cienfuegos en Trinidad waarna we via Santa Clara, doorstaken naar de noordkust. De stad Cienfuegos zelf, bekend om z'n klassieke Franse architectuur viel een beetje tegen, maar het eten met onze duikvrienden van Playa Larga was erg gezellig. Het leuke (meestal) van reizen is dat veel toeristen ongeveer hetzelfde reisschema hebben en je dus vaak dezelfde kopjes ziet along the road. De reden dat we hier naar toe gingen was echter een lang gekoesterde wens van Maaike om met dolfijnen te zwemmen en het nabijgelegen Dolfinarium was volgens de Lonely Planet de uitgelezen mogelijkheid. Na een mooie Harderwijk-achtige dolfijnenshow in de arena in de Caribische zee kon Maaike zich opmaken voor naar eigen zeggen één van de meest memorabele momenten van haar leven. Ook deed ze het voor haar moeder, die tot op de dag van vandaag spijt heeft dat ze 20 jaar geleden in Cuba de zelfde mogelijkheid had, maar niet durfde. En ik mocht als een ware paperazzi als een gek om het bassin rennen om geen seconde te missen, de foto's spreken voor zich.
Trinidad is echt een prachtige klassieke stad, waar we twee nachten zijn gebleven en genoten hebben van de schitterende kleurijke architectuur, middeleeuwse straatjes en cafeetjes en sfeervolle livemuziek. Ook hier zaten we weer in een prachtige casa met een schat van een bejaarde gastvrouw die net als de meeste Cubanen geen woord Engels sprak, maar ons hart heeft gestolen. "Maaikieee! Maaikieee!" schreeuwde ze lachend als we "thuiskwamen" en naar ons toe kwam schuiven in haar pyama met een stormvloed van Spaanse woorden waar we niets van begrepen.
Tijdens de weg van Trinidad naar Santa Clara hebben we waarschijnlijk onze spannendste momenten in Cuba gehad. Naïef hebben we de kortste weg op de kaart gekozen, niet wetend dat we een stijle bergpas over moesten met onze kleine Geely Panda, vol met gaten, zandweggetjes en hobbels. Wat waren wij opgelucht toen we met een bijna lege tank aankwamen bij het eerst beste tankstation terug in de bewoonde wereld. Santa Clara is een grote stad waar we slechts de hoogtepunten hebben gedaan: het mausoleum van Che Guevara en de op een na grootste sigarenfabriek van Cuba. Interessant om te zien dat elke Cohiba of Montecristo die in de wereld verkocht wordt hier zorgvuldig met de hand gemaakt wordt door trotse handarbeiders die eerst negen maanden in de leer moeten voordat ze aan het echte werk mogen beginnen.

Dezelfde dag nog zijn we vanuit Santa Clara doorgereden naar Moron, een plaatsje aan de noordkust, wat een perfecte uitvalsbasis is voor Cayo Guillermo, een zandbank met naar vele zeggen het mooiste strand van het Caribisch gebied: Playa Pilar. Gelukkig was de weg naar Moron goed, want we kwamen er pas aan in het donker. Die avond ontmoetten een grappig trio, een Duits meisje, een Fins meisje en een gay Italiaan, die maar voor één ding naar Cuba zijn gekomen...Party! Ze vertelde over het grote prostitutieprobleem in Cuba aangevuld met een aantal persoonlijke ervaringen die ze tijdens hun party nachten hebben gehad. Het komt er op neer dat praktisch elke Cubaan die op je afkomt tijdens het uitgaan slechts op één ding uit is: dinero (geld).
De volgende ochtend zijn we met z'n vijven met ons autootje via een soort afsluitdijk via Cayo Coco naar het adembenemende Cayo Guillermo gereden, een waar paradijs, waar de skyline nog niet gevuld is met hotels... Nog niet. Via een mooie route langs pootje-badende flamingo's kwamen we aan op het mooiste bounty strand dat we ooit gezien hebben, met zand zo fijn dat als je het in de lucht gooit het wegwaait en niet meer neer lijkt te komen. 's Avonds zijn we met het party-trio en een Cubaanse uitgeweest in een karaoke bar waar bij binnenkomst een wedstrijd gaande was wie zo snel mogelijk een luier om kon doen bij een wegkruipende volwassene...bijzonder. Gezien we de sleutel van de voordeur van de casa vergeten waren hebben we 's nachts in moeten breken door over het balkon te klimmen, via een uithangbord, waar Maaike iets te enthousiast op ging staan. Hoewel de casa eigenaren hun verbogen uithangbord ongetwijfeld hebben gezien, hebben ze niets gezegd en konden we ons gelukkig schadevrij opmaken voor onze laatste autorit: naar de doolhoven van Camagüey.

Om piraten in het verleden om de tuin te leiden zijn de straten van Camagüey als een soort Marokaanse medina ontworpen. De Cubanen maken hier ook nu gretig gebruik van om onwetende toeristen op het verkeerde been te zetten. Toen we aankwamen in de stad en we onze gereserveerde casa zochten, vroegen we de weg bij een cafetaria. Er kwam "toevallig" een jongen aan die ons wel even naar de Casa zouden brengen, prima dachten we. In plaats van ons naar de juiste casa te brengen, stuurde hij ons naar een guur straatje in een buitenwijk waar iemand ons op stond te wachten en zich voorstelde als de eigenaar van de casa. Hoewel het huisnummer klopte en hij erg overtuigend leek, gingen onze alarmbellen gelijk af en zijn we hard weggereden. Nog bijkomende van de schrik vonden we gelukkig snel de juiste casa. Behalve het stadje verkennen hebben we hier de auto ingeleverd en moesten we de rest van de trip met het openbaar vervoer doen. Dit was weer even wennen, helemaal toen we een uur moesten wachten op een buskaartje en het mannetje achter de balie zonder te vragen het verkeerde kaartjen voor ons uitprinten... En nog boos worden ook..fascinerend.

Bayamo was een heel rustig stadje waar niet veel te doen was. We zijn er naar toe gekomen om even te relaxen en de populaire hike te doen naar de "Comandancia de la Plata". Dit kamp is in 1958 gebouwd door Fidel Castro om te schuilen voor de Spaanse soldaten. Het was een prachtige hike door de dikke bossen van het groene en heuvelachtige Sierra Maestra en fascinerend om te zien waar Fidel en z'n mede-guerrillastrijders zich maanden lang met succes hebben schuilgehouden. 's Avonds zijn we uitgenodigd door de eigenaren van onze casa om naar een typisch Cubaans openluchtconcert te gaan. De muziek had wat weg van de Spaanse Jantje Smit, maar jong, oud, dik, dun, iedereen ging los op de dansvloer. En ja, ook wij moesten er aan geloven.

Vanuit Bayamo zijn we naar het meest oosterlijke dorpje gegaan van Cuba, Baracoa. Voordat Fidel hier begin jaren '60 de beroemde La Farola liet bouwen door de bergen van de Cuchillas del Toa was het dorp alleen bereikbaar via de zee. En dat was te merken, want alles was hier anders dan in de rest van Cuba. Toen we door het Western-achtige stadje liepen hadden we het gevoel dat we op een filmset liepen. Gezien mensen hier nog wat armer zijn dan in de rest van Cuba en er buiten het koffieseizoen nauwelijks werk is, storten de inwoners zich hier ook op de toeristen. Niet voor geld, maar voor je kleren, pennen etc. Het eten was hier trouwens on-Cubaans verrukkelijk met als specialiteiten vis met een heerlijke kokosknoflooksaus en Cucurucho een zoete kokosnotenmandarijnencake ingepakt in palmbladeren, mmmm.

Na Baracoa konden we ons opmaken voor de laatste halte in Cuba voordat we de nachtbus terug pakten naar Havana airport. De hoofdstad van het oosten Santiago de Cuba is een kleine variant van Havana met z'n lawaaiige scooters en doortastende verkopers. Hoogtepunten waren hier de werkelijk prachtige Catedral de Nuestra Señora de la Asunción die trots de skyline van de stad domineert, het uitzicht vanaf het dakterras van Hotel Casa Granda en de afsluitborrel 's middags met een Nederlands stel die we tijdens het hiken in Bayamo hebben ontmoet. Gezien zij een CD'tje hadden gekocht van een mannetje hadden we de hele middag live muziek aan onze tafel en kwam er elke 5 minuten een verkoper of bedelaar aan die wat van ons wou. Na 3 weken Cuba en een paar biertjes ga je er ook wel de humor van inzien, van die gekke, gekke Cubanen. Soms zijn ze medelijdenwekkend en frusterend, maar het zijn ook prachtige mensen in een prachtig land die na zo veel ellende in het verleden nog steeds overeind staan. En wat zijn wij blij dat wij dit hebben mee mogen maken voordat ook Cuba wordt opgeslokt door Mc Donald, Mr. Wifi en de Macy.

Inmiddels zijn we alweer aardig gesetteld in een relax hippie dorpje gelegen aan het uitgestrekte vulkanenmeer Atitlan, Guatemala. We gaan deze week beginnen met onze Spaanse lessen en we vinden het allerbei heerlijk om even op één plek te blijven. Verder gaat het super goed met ons en genieten we samen met volle teugen van deze geweldige reis en de kleurrijke mensen die we ontmoeten.

We wensen iedereen alvast een hele fijne Sinterklaas, een dikke kus vanuit het zonnige Guatemala en graag tot onze volgende post!